خانه کتاب افغانستان
ولایت بامیان به مرکزیت شهر بامیان از ولایت‌های مرکزی افغانستان است. این منطقه به دلیل وجود صدها اثر تاریخی که به موجب کثرت فرهنگی زیادی که در گذشته در آن وجود داشته، دارای شهرتی جهانی می‌باشد.
نام بامیان با آثار مشهوری چون بتهای بودا و غارهای پیرامون آن، قلعه‌های شهر ضحاک، شهر غلغله و بند امیر همراه گشته‌است. بامیان مرکز هزارستان به‌شمار می‌آید. طبیعت بامیان کوهستانی است. حتی مناطق هموار کمی که وجود دارد از ارتفاع زیادی برخوردار بوده و طبیعت سرد و خشن دارد.
بامیان در جنوب کوه‌های هندوکش و در شمال کوه‌های بابا واقع شده‌است. بلندی‌های کوه بابا باعث به‌وجود آمدن سه حوزه آبریز متفاوت در این ولایت شده‌است و ولسوالی‌های آن را از همدیگر جدا می‌کند.
مساحت تقریبی آن ۱۷هزار کیلومتر مربع و به ارتفاع حدود ۲۵۰۰ متر از سطح دریا دارای آب و هوایی کوهستانی، پاک و شفاف، شب‌هایی پرستاره و زمستان‌هایی سرد و برف‌گیر دارد.
معادن این ولایت عبارت اند از:آهن، سوربیک اسید، مس، امازونایت، رخام، مرمر، گرانایت، تراویزتاین، سنگ‌های زینتی، زغال‌سنگ، گچ، سرپینتاین، سلفر، کلوین، انتیمون و کوارتز.
ولسوالی‌ها
ولسوالی‌های بامیان
• بامیان
• کَهمَرد
• پنجاب
ولسوالی پنجاب یکی از ولسوالی‌های ولایت بامیان افغانستان است. پنجاب به این دلیل پنجاب می‌گویند که پنج رودخانه از پنج دره به این منطقه سرازیر می‌شوند و یک رودخانه را تشکیل می‌دهند. پنجاب مرکز منطقه دایزنگی قدیم است، اما بر اساس تقسیمات اداری سال ۱۳۴۳ جزئی از ولایت بامیان شد. مرکز این ولسوالی هم پنجاب نام دارد. شاهراه‌های کابل-هرات از طریق هزارستان و بلخ-قندهار از طریق بامیان و دایکندی از پنجاب عبور می‌کنند.
• سَیغان
• شیبَر
• وَرَس: ولسوالی ورس که در کتاب‌های ثبت احوال یا شناسنامه ملی بنام (ورث) نیز ثبت شده‌است. این ولسوالی در جنوبی‌ترین نقطه ولایت قرار دارد و با ولسوالی‌های (ناهور) از ولایت غزنی. ولسوالی (حصه دوم بهسود) از ولایت میدان وردک؛ و ولسوالی (شهرستان) از ولایت دایکندی هم‌مرز می‌باشد و در حدود ۱۸ هزار نفر جمعیت دارد. مطابق احصائیه بکی از موسسات بین‌المللی یکی از عقب مانده‌ترین ولسوالی‌های افغانستان می‌باشد.
در سال‌های بعد از حکومت طالبان و حضور قوای بین‌المللی در افغانستان کمترین توجه شاید به این ولسوالی شده باشد. مرکز ولسوالی در یکی از دره‌ها بنام الشیخجی واقع است. مرکز ولسوالی بنام (اَلَ شِیغّجی) اگر نوشته شود درست‌تر بنظر می‌رسد. گرچه فعلاً بنام شهر نو معروف شده‌است.
می‌شود از کارهای که در سال‌های حضور قوای بین‌المللی درافغانستان، در این ولسوالی انجام شده‌است این دو کار را یاد کرد:
1. کشیدن سرک از مرکز ولسوالی به طرف شیوقول (سفید غوسفلی ورس) به مسافت ۳۵ کیلومتر. تا روستای ورزنگ که سر مرز ورس با شهرستان دایکندی واقع است.
ک ساختن پل کانکریتی به عرض هفت متر روی دریای هلمند که ولسوالی حصه دوی بهسود را به ولسوالی ورس از روستای ورزنگ وصل می‌کند. با تکمیل این پل راه اصلی ولسوالی شهرستان دایکندی در زمستان و تابستان از همین مسیر خواهد شد. بجای رفتن به مر کز ولسوالی ورس و پل قوناق. این پل در سال ۲۰۰۶ به پیشنهاد و معین پالسی و پلانگذاری وقت وزارت ترانسپورت و هوانوردی آقای محمد هاشم واعظ زاده که خود از ولسوالی ورس می‌باشد و موافقت وزیر وقت فوائد عامه دکتور سهراب علی صفری آغاز شد و در سال ۲۰۱۱ تکمیل خواهد شد. این پل نقش بسیار مهمًی در انکشاف مناطق بزرگی از ولسوالی ورس بنام (سفید غوسفلی ورس) داشته که قبل از آن به‌هیچ وجه سرک نرفته بود و مردم که به شهرها نیامده بودند موتر را ندیده بودند.
• یکاولنگ: وُلُسوالی یَکاوْلَنگ یکی از ولسوالی‌های ولایت بامیان افغانستان است. قومیت هزاره قدیمی‌ترین مردمان ساکن این ولسوالی هستند. در اصل یکی از بزرگترین و قدیمی‌ترین نواحی تاریخی و ولسوالی‌های ولایت بامیان می‌باشد با توجه به تاریخ و یافته‌های تاریخی موجود می‌توان این منطقه و در کل ولایت بامیان را از کهنترین مراکز تمدنی بشریت دانست نژاد ساکن این منطقه زرد می‌باشد و هزاره نامیده می‌شوند و در منتها الیه غربی مناطق سکونت این نژاد که سر شرقی آن به ژاپن می‌رسد قرار دارد. هوای بسیار سرد و کوهستانی دارد. بعد از ولسوالی بامیان که مرکز ولایت بامیان می‌باشد، پر جمعیت‌ترین ولسوالی، بامیان می‌باشد. در یکاولنگ دریاچه‌ای طبیعی وجود دارد که به بند امیر مشهور است (اشاره امام اول شیعیان) و یکی از جاذبه‌های معروف گردشگری در افغانستان می‌باشد و همچنین اولین پارک ملی افغانستان می‌باشد.
مردم
بیشتر مردم این ولایت را هزاره‌ها تشکیل می‌دهد که به زبان فارسی و گویش هزارگی صحبت می‌کنند. پشتون‌ها و تاجیک‌ها از اقلیتهای قومی این ناحیه هستند.
ولایت بامیان مرکز اصلی فرهنگی هزاره‌ها محسوب می‌شود. در مرکز ولایت بتهای معروف بودا قرار دارد که در زمان حکومت طالبان منفجر شدند. این بت‌ها از شهرت جهانی برخوردار هستند و یکی از جاذبه‌های توریستی به‌شمار می‌آیند.
تاریخ
در اوستا (یشتها، ص ۱۰۰) و همچنان در بندهشن) در زبان پهلوی به شکل بامیکان آمده‌است. مجسمه‌های بودا که بلندترین مجسمه‌های جهان محسوب می‌گردید از یادگارهای دینی دوره کانیشکا از امپراتوران کوشانی به حساب می‌آید. هیوان تسنگ زایر چینی در سال‌های ۶۰۰ قبل از میلاد از آن ناحیه گذشته‌است از بتهای بامیان چنین یاد می‌کند که اشعهٔ زرین از آن می‌تابد و احجار قیمتی و زیور آلاتش چشم را خیره می‌سازد.
در دوره اسلامی بامیان یکی از شهرهای مهم و آباد خراسان و مرکز شیران بامیان محسوب می‌شود. اما در قرن هفتم هجری بر اثر حمله مغول همانند اکثر شهرهای خراسان به خاک یکسان می‌گردد. جوینی می‌گوید: «و به بامیان رسیدند ارباب آن از باب مخاصمت و مقاومت درمی‌آمدند… ناگاه از شست قضا که نای کلی آن قوم بود تیر چرخی که مهلت نداد از شهر بیرون آمد به یک پسر جغتای رسید که محبوبترین احفاد چنگیز خان بود»
به استناد کتب تاریخی، بامیان تازمان حملات مغول از اهمیت و اعتبار شایانی برخوردار بوده‌است، چرا که در مسیر تجارتی با هند قرار داشته‌است. در دوره سامانیان و غزنویان، بامیان نیز جزو مراکزی بوده که در آن ضرب سکه این حکومت‌ها در آن انجام می‌شده‌است.
جاذبه‌های گردشگری
بامیان یکی از شهرهای کهن و تاریخی افغانستان امروزی محسوب می‌گردد. وجود پیکره‌های تخریب شده بامیان، اولین پارک ملی دره آجر، غلغله، شهر ضحاک که در جغرافیایی بامیان و بند امیر این شهر را به یکی از مراکز مهم توریستی افغانستان تبدیل نموده بود. این پیکره‌های عظیم بودا در مارس ۲۰۰۱ میلادی توسط حکومت طالبان منفجر شدند. پیکارجویان طالبان قصد داشتند با تخریب یادبودهای بوداییسم، «آثار شرک» را در منطقه از بین ببرند.
این مجسمه‌های عظیم ایستاده و سایر مجسمه‌های خرد و بزرگ دوره کوشانی‌ها معمولاً به عنوان «بتهای بامیان» در زبان همه مشهور بود. مجسمه ۵۵ متری بامیان بزرگترین هیکل بودای دنیا و بلندترین مجسمه سنگی جهان بود. این سازه‌های گرانبهای افغانستان که شهرت جهانی داشت در رژیم طالبان به‌کلی تخریب گردید اما در سال‌های اخیر اقدامات خوبی برای بازسازی آن‌ها شروع شده‌است بت بزرگ بنام صلصال و بت کوچک‌تر بنام شمامه بوده‌است.
بند امیر واقع در ولسوالی یکاولنگ از دیگر جاذبه‌های توریستی این ولایت به حساب می‌آید که اخیراً از سوی دولت افغانستان به عنوان آثار ملی ثبت شده‌است.
فاصله مرکز بامیان با ولسوالی‌های ولایت بامیان
{(بامیان-یکاولنگ) ۹۶ کیلومتر}
{(بامیان-سیغان) ۵۹ کیلومتر}
{(بامیان-پنجاب) ۱۵۱ کیلومتر}
{(بامیان-ورس) ۱۸۰کیلومتر}
{(بامیان-کهمرد)۸۷ کیلومتر}
{(بامیان-شیبر) ۴۴کیلومتر}
فاصله بامیان با دیگر ولایات
{(بامیان-کابل) ۱۸۱کیلومتر }
{(بامیان-کابل-هرات) ۱۲۹۶کیلومتر}
{(بامیان-چخچران) ۳۰۹کیلومتر}
{(بامیان -چخچران -هرات)۶۷۵کیلومتر }
{(بامیان -مزارشریف) ۴۲۷ کیلومتر}
{(بامیان -میدان شار) ۱۴۵ کیلومتر }
{(بامیان - غزنی) ۲۴۹ کیلومتر }
{(بامیان - کندهار ) ۵۹۷ کیلومتر }
{(بامیان - ترین کوت ) ۵۲۵کیلومتر }
{(بامیان-شبرغان) ۴۴۰کیلومتر}
{(بامیان-میمنه ۶۰۱ کیلومتر }
{(بامیان-فیض آباد) ۵۱۰ کیلومتر}
{(بامیان-پلخمری) ۲۳۲ کیلومتر}
{(بامیان-چاریکار) ۱۶۹ کیلومتر}
{(بامیان-نیلی) ۳۳۲ کیلومتر}
{(بامیان-سرپل) ۳۸۵ کیلومتر}
{(بامیان-آیبک) ۳۱۸ کیلومتر}
{(بامیان-جلال‌آباد) ۳۵۶ کیلومتر}
{(بامیان-کندوز) ۳۳۶ کیلومتر}
